|
|
Samenwerking in een keten van bedrijven is een ingewikkelde zaak. Er is niet een directe basis van vertrouwen, iedereen verwacht min of meer dat de ander waar mogelijk zijn eigen voordeel zal proberen te vergroten (5). Alleen in ketens waar er één hele machtige partij is wordt wel tot een soort van dwangmatige samenwerking overgegaan, meestal tot voordeel van de al machtige partij.
Door grotere heterogeniteit van de vraag bij de klant, met daardoor onvoorspelbaar gedrag, door toenemende concurrentie en door het fenomeen van branchvervaging is er in steeds minder gevallen één duidelijke machtige partij. Natuurlijk heeft Albert Heijn enige macht in retailland, maar ze kunnen bv. niet zonder Coca Cola.
In het grote aantal stappen van producent tot klant wordt een veelheid aan verpakkingsmaterialen aan een product toegevoegd. Pallets tussen groothandel en distributeur, dozen bij levering aan de retailer en natuurlijk de verpakking die het verkoopproduct zelf al heeft. Al deze verpakkingen leiden tot een grote afvalberg, maar er was geen enkele incentive om het met minder te doen. Integendeel, handige verpakking maakte het afleverproces eenvoudiger en goedkoper. En alleen degene aan het einde van de keten bleef met de rotzooi zitten, alle andere partijen hadden wel de lusten maar niet de lasten. Toch was er wel een generieke behoefte aan een terugdringing van de hoeveelheid afval, mede door steeds strengere wettelijke regels ten aanzien van de afvoer daarvan.
Na lange onderhandelingen is tussen alle belanghebbende partijen een convenant gesloten, het verpakkingsconvenant. Het principe van dit convenant was uitermate simpel, maar ook uitermate doeltreffend: Alle verpakking die je ontvangt van de vorige schakel in de keten mag je weer terugsturen. Het gevolg daarvan is dus dat alle verpakking die een partij toevoegt ook weer door deze partij moet worden ingenomen. Het effect van een dergelijke 'feed-the-shit-back' regel is dat het nu ineens in het belang is van alle partijen om zo min mogelijk afval te produceren. En dat is ook feitelijk gebeurd!
Dit voorbeeld toont twee belangrijke principes aan: allereerst het voornoemde feed-the-shit-back principe, waarbij de veroorzaker ook de verantwoording neemt, en te tweede de veranderende rol van de regelgever. Er waren geen stricte wetten en handhaving nodig voor alle partijen en elke afvoer, maar door een simpele regel is een situatie gecreëerd waar de belangen voor de partijen en de overheid gelijk zijn geworden. Handhaving is slechts beperkt noodzakelijk, en de overheid bestuurt de interactie in plaats van het management van het systeem op zich te nemen. De terugtredende overheid laat dus een zelforganiserend systeem achter, en hoeft slechts af en toe te controleren of er geen vreemde uitspattingen ontstaan.
(5) Zie ook het eerdere ritsvoorbeeld.